Werkstuk over voorbehoedsmiddelen 

Welke voorbehoedsmiddelen zijn er
Er zijn verschillende middelen om zwangerschap te voorkomen. De door vrouwen geslikte "pil" is een veel gebruikt anticonceptiemiddel. De hormonen in de pil voorkomen dat eicellen vrijkomen. Een "spiraaltje" voorkomt innesteling van de vrucht in de baarmoeder. Een pessarium belemmert, in combinatie met een zaaddodend middel, de doorgang van zaadcellen. Zaaddodende middelen zijn chemische stoffen die vlak voor de gemeenschap in de vagina worden gebracht. Deze zijn verkrijgbaar als schuimtabletten, zetpillen, gel en crème, die alle in combinatie met een condoom of pessarium dienen te worden gebruikt. Condooms vangen de zaadlozing op. 

De pil en het spiraaltje zijn alleen op recept verkrijgbaar, het pessarium wordt op doktersadvies "aangemeten". Vanwege de onbetrouwbaarheid is het gebruik van uitsluitend zaaddodende middelen, evenals dat van periodieke onthouding, zeer af te raden. 

Wat is een condoom
Een condoom is een rubberen hoesje, dat strak om de penis wordt aangebracht. Het dient in de eerste plaats ter voorkoming van zwangerschap. Doordat de zaadlozing in het condoom plaats vindt, kunnen de zaadcellen niet in de vagina komen. Aan condooms zijn wettelijke betrouwbaarheidseisen gesteld. Condooms zijn niet schadelijk voor de gezondheid. Op de buitenkant is een dun laagje glijmiddel aangebracht. Condooms zijn ook effectief bij het voorkomen van seksueel overdraagbare aandoeningen, zoals geslachtsziekten en aids. Iemand met zo'n aandoening kan anderen door seksueel contact besmetten. Door gebruik van condooms wordt de kans op besmetting aanzienlijk kleiner. 

Het condoom is een middel voor jongens. Het is een ssoort rubberzakje dat ± 15 cm lang is. Een jongen doet een condoom om zijn stijve penis, voordat hij bij een meisje naar binnen gaat. Een condoom voorkomt dat er zaadcellen de schede binnendringen. Het voorkomt niet alleen zwangerschappen, maar ook geslachtsziekten en AIDS. Het condoom is redelijk betrouwbaar, vooral in combinatie met een zaaddodend middel, maar die betrouwbaarheid is voor 95% afhankelijk van de zorgvuldigheid waarmee het gebruikt wordt. 

Gebruiksaanwijzing
Lees voor gebruik altijd eerst de gebruiksaanwijzing en controleer de uiterste gebruiksdatum op de verpakking. Breng het condoom pas aan als de penis volledig stijf is. Om de lucht te verdrijven, wordt de top van het condoom tussen duim en wijs-vinger gehouden. Daarna wordt het condoom over de gehele lengte van de penis afgerold. Na de zaadlozing bestaat het risico dat het condoom van de penis afglijdt, waardoor zaad kan vrijkomen. Stel het terugtrekken van de penis daarom niet te lang uit en houd daarbij de rand van het condoom om de nog stijve penis vast. Als u een glijmiddel wilt gebruiken, neem dan een speciaal daarvoor bestemd product zoals Sensilube. 

Wanneer moet u een arts raadplegen
Bij klachten als afscheiding of pus aan de geslachtsdelen, een branderig gevoel bij het plassen, zweertjes, wratten, blaasjes, jeuk in de schaamstreek of gezwollen klieren in de liezen doet u er goed aan een arts te raadplegen. 

Besmetting voorkomen
Om besmetting met ziekten te voorkomen, is een goede hygiëne van belang. Als u toch een geslachtsziekte heeft opgelopen, is het belangrijk om de andere mogelijk geïnfecteerden te achterhalen en te waarschuwen, zodat verdere besmetting kan worden voorkomen. 

Welke soorten condooms zijn er
Durex heeft verschillende soorten condooms zoals de "fetherlite" die een glijmiddel bevat en de "topsafe" met een zaaddodend glijmiddel. De Durex elite is voorzien van een zaaddodend middel en een virus-inactiverend glijmiddel en is dus geschikt ter voorkoming van besmetting met seksueel overdraagbare aandoeningen. 

Er zijn ook condooms verkrijgbaar (bijv. DUO) die geschikt zijn voor anaal contact. Deze condooms voldoen zoveel mogelijk aan de wensen en eisen die gesteld worden aan deze vorm van gemeenschap. Deze condooms verkleinen de kans op besmetting met het HIV(aids)-virus. 

De zogenaamde fantasie-condooms bieden weinig bescherming. De betrouwbaarheid is matig en ze voldoen meestal niet aan de wettelijke eisen. 

Vrouwencondoom
Femidom is een condoom dat zich geheel voegt naar de vorm van de vagina. Ook dit condoom combineert een betrouwbare bescherming tegen zwangerschap met een effectieve barrière tegen seksueel overdraagbare aandoeningen. In tegenstelling tot het mannencondoom kan Femidom enige tijd voor de geslachtsgemeenschap ingebracht worden. Het vrouwencondoom is voorzien van een laagje glijmiddel. Inleiding 

Het pessarium werd in 1882 in Duitsland door de arts Mensinga ontwikkeld en in 1920 door Aletta Jacobs in Nederland geïntroduceerd, alwaar het snel een goede bekendheid kreeg. (Dutch Cap) Andere benamingen zijn pessarium occlusivum, vrouwenring, gesloten ring, schedepessarium, diafragma. Een pessarium bestaat uit een soepel koepeltje van natuurrubber (latex), tussen de 5,5 en 10 centimeter in doorsnee, met een buigzame metalen kern in de rand. 

Het pessarium moet altijd in combinatie met een zaaddodend middel gebruikt worden en vóór elke gemeenschap worden ingebracht door de vrouw zelf. 

Eind vijftiger jaren besloot de Nederlandse Vereniging voor Seksuele Hervorming (NVSH) in eigen beheer pessaria te gaan produceren, uit onvrede met de kwaliteit en beperkte beschikbaarheid van de destijds beschikbare soorten. Het Centraal Middelen Depot (CMD), de verkoopdivisie van de NVSH, heeft deze activiteit overgnomen en is thans nog de enige producent van pessaria in Nederland. 

Productie
Pessaria worden handmatig vervaardigd door het Centraal Middelen Depot in Den Haag. Daartoe worden speciale mallen enige keren in vloeibaar natuurrubber gedompeld en gedroogd. Bij de laatste dompeling wordt een spiraal- of horlogeveer mee gerold. Ringen met een spiraalveer worden het meeste gebruikt. Die met een horlogeveer hebben geen ronde, maar een platte, wat stijvere rand. Ze worden alleen toegepast als een spiraalveer niet geschikt is. Door verhitting volgt ten slotte het vulcanisatieproces, dat het pessarium de uiteindelijke treksterkte geeft. 

De keuze tussen een pessarium met spiraalveerkern dan wel horlogeveer, hangt af van de ligging van de baarmoeder en de vorm van de schede. Pessaria worden in verschillende maten gemaakt, variërend van 5,5 tot 10 centimeter diameter. Anders dan sommige buitenlandse pessariummerken, zijn de pessaria van het CMD verkrijgbaar in meerdere tussenmaten. Van beide soorten (spiraal- en horlogeveer) bestaan 16 maten. 

Werkingsprincipe
Het pessarium is uitsluitend samen met een zaaddodend product een effectief en betrouwbaar middel tegen het rechtstreeks binnendringen van spermacellen in de cervix. De spermacellen komen hierbij in contact met de zaaddodende stof, waardoor zij hun beweeglijkheid direct verliezen dan wel volledig geïnactiveerd worden. Het is van groot belang een zaaddodend product te kiezen, waarvan de werkzame stof of het vehiculum, het rubber van het pessarium niet kan aantasten. CONTRACEP ROOD en CONTRACEP GROEN zijn twee zaaddodende pasta's van het Centraal Middelen Depot, welke speciaal voor gecombineerd gebruik met pessaria zijn ontwikkeld. 

Het inbrengen van een pessarium
Een goed passend pessarium wordt noch door de vrouw noch door de man gevoeld en vormt geen enkele belemmering voor de coïtus. Het pessarium wordt van te voren in de vagina ingebracht, nadat dit aan beide zijden ingesmeerd is met een zaaddodend middel. Pasta is doorgaans één uur werkzaam (zie bijsluiter). Indien er langere tijd tussen zit of er meerdere keren gemeenschap plaats vindt, dient opnieuw pasta te worden aangebracht. 

De achterwand wordt zover mogelijk in de fornix posterior (achterste vaginagewelf) geschoven, zodat de voorrand achter de symfyse (schaambeen) geplaatst kan worden. Foutief inbrengen kan gebeuren door het pessarium bovenop de portio te plaatsen, waardoor deze niet afgedekt wordt en het sperma het cervixkanaal kan bereiken. 

Indicaties
Vrouwen die: 
- goed gemotiveerd zijn 
- geen pil willen slikken of bijwerkingen ervaren bij pilgebruik 
- geen spiraal willen of mogen gebruiken 
- niet afhankelijk willen zijn van condoomgebruik door partner 
- incidenteel seks hebben en niet gemotiveerd zijn voor pil en IUD 
- goed met de voorschriften kunnen omgaan 
- geen aanrakingstaboe hebben 

Contra-indicaties
- cystocèle (verzakking van de blaas in de voorste vaginawand) 
- descensus uteri (verzakking van de baarmoeder) 
- (soms) adipositas (sterk overgewicht : voor cliënte moeilijk om portio te voelen en te controleren op juiste plaatsing) 
- slechte motivatie 
- aanrakingstaboe van de vagina 
- obstipatie 
- vaginale afwijkingen 
- intact hymen 

Consult
Om het één en ander aan de cliënte over te brengen wordt uitgegaan van twee consulten : 
1. - motivatie 
- uitleg / instructie 
oefenen 
2. controle op : 
- maat 
- wijze van inbrengen 
Aanmeten 
Voorbereiding 
- de cliënte wordt op haar gemak gesteld 
- uitleg wordt gegeven 

ze wordt er op voorbereid dat er in de vagina gemanipuleerd gaat worden om tot de juiste maatbepaling te komen Het aanmeten vindt plaats op een onderzoeksbank. Om de goede maat vast te stellen meet de arts met de vinger(s) in de vagina de afstand tussen de symfyse (schaambeen) en het achterste gewelf van de vagina. Deze afstand is gelijk aan de diameter van een pessarium. Hierbij gebruikt de arts een passet.*) N.B. Een te groot pessarium geeft een drukkend gevoel op de blaas en soms ook op de baarmoeder.Een te klein pessarium verschuift tijdens de coïtus en het kan gemakkelijker fout (d.w.z. boven óp de portio) worden ingebracht. Bovendien zou de penis áchter het pessarium kunnen komen. Door training en ervaring kan de arts of verpleegkundige tot een goede maatbepaling komen. 

Instructies voor het inbrengen van het pessarium
Het is de bedoeling dat de cliënte zich zoveel als mogelijk ontspannen ligt op de onderzoeksbank met de benen gespreid. De arts doet twee handschoenen aan, schuift het schaamhaar opzij en spreidt de schaamlippen. Het pessarium wordt tussen duim en wijsvinger samengeknepen en zo samengevouwen naar het achterste gewelf van de vagina gebracht. 
De zogenaamde twee-fasen methode bevalt goed : 
Fase I : het samengeknepen pessarium wordt tot halverwege in de vagina gebracht met de holle zijde naar binnen gericht. 
Fase II : het nog uitstekende gedeelte wordt gekanteld richting schaamlippen en vervolgens in de richting van de anus verder geschoven. De ring klapt dan open en wordt met één vinger achter de symfyse geduwd. 
Tot slot moet gecontroleerd worden of het pessarium de portio afdekt. De arts laat de cliënte vervolgens fietsbewegingen maken om na te gaan of de cliënte het pessarium voelt. Als dit goed is ingebracht, voelt zij niets. 
Verwijderen van het pessarium 
Het pessarium kan verwijderd worden door het plaatsen van één vinger tussen de symfyse en het pessarium en vervolgens de bovenrand van het pessarium als het ware aan te haken. Als de cliënte nu wat mee perst, kan het pessarium vervolgens gemakkelijk met een kort rukje verwijderd worden. Als dit niet gelijk wil lukken, dient de cliënte de benen te buigen of te hurken met de knieën uit elkaar. Nadat het pessarium verwijderd is, wordt de cliënte gevraagd het zelf in te brengen en te verwijderen. Ze krijgt instructies en er wordt uitgelegd waar ze de portio kan vinden. 
Als dit lukt, is het de bedoeling dat cliënte thuis nog een aantal keren oefent om zodoende vaardigheid te krijgen. Zelf kan ze het best uitproberen wat ze de prettigste houding vindt (bijvoorbeeld liggen met de knieën opgetrokken, hurken met de knieën uit elkaar of staan met één been op een stoel). Na ongeveer een week moet ze terugkomen met het thuis ingebrachte pessarium in. 
Gecontroleerd wordt : 
1. de maat 
2. de wijze van plaatsen. 
Er is gelegenheid tot vragen en opmerkingen. 
N.B. Als cliënte erg gespannen was bij het aanmeten, kan zij een te klein pessarium aangemeten hebben gekregen. 
Belangrijke adviezen aan gebruikster 
- zorg voor regelmatige stoelgang 
- gebruik het pessarium bij elke coïtus 
- let goed op pastagebruik; bij meerdere coïtussen tussen de 1 en de 8 uur na het inbrengen van het pessarium 
dient extra pasta te worden bijgespoten door middel van een speciale vaginale canule of applicator (niet meegeleverd). 
- de blaas goed legen als de vrouw met het pessarium in, moet plassen 
- controleer het pessarium op gaatjes en scheurtjes 
- laat de maat extra controleren bij gewichtsschommelingen van meer dan 3 kilo 
- denk aan het regelmatig laten maken van uitstrijkjes 
- kom elk half of heel jaar voor controle : zo nodig wordt het pessarium vervangen 

Onderhoud van het pessarium

Het pessarium kan met lauw water en zeep worden schoongemaakt. Laat het niet in een schoonmaakmiddel staan; dit kan het rubber aantasten. Droog het goed af en bepoeder het met maizena. Hou het pessarium regelmatig tegen het licht om het op scheurtjes en zwakke plekken te controleren. Spoel het grondig af voor een volgend gebruik. 
Vermelding op de status 
Vermeld wordt : 
eerder gekozen anti-conceptie, waarom keuze pessarium, de maat van het voorgeschreven pessarium, gewicht, eventuele bijzonderheden op het gebied van de gezondheid, eventuele slechte ervaring met seksualiteit en vaginaal onderzoek. 
Voorwaarden 
In de spreek- of onderzoekskamer moet een overzichtelijke kast aanwezig zijn, waar de pessaria in zijn opgeborgen.Er moet een duidelijk onderscheid zijn tussen de paspessaria (merkteken erop of gat erin) en nieuwe pessaria. De paspessaria worden alleen gebruikt om de juiste maat vast te stellen; ze worden niet aan cliënten meegegeven. Na gebruik van een paspessarium wordt dit in een Savlon oplossing van 1 op 30 (waterverdunning) gezet voor 15 tot 30 minuten. Kook daarna zo kort mogelijk uit in een speciale pan. Niet tussen de specula (aanslag). Houd er rekening mee, dat koken het verouderingsproces van het rubber versnelt. Mocht bij de eerste controle de maat niet goed zijn, geef dan een nieuw pessarium mee. (administratie) Bij ziekenfondscliënten moet ook een nieuw ziekenfondsformulier worden ingevuld. 

Kosten
Een pessarium kost rond de 45 gulden en wordt vergoed door het ziekenfonds. Het zaaddodend middel echter moet door de cliënte zelf worden betaald. 

Risico's bij pessariumgebruik
Het enige risico is het vergeten dat het ingebracht is. Als het te lang blijft zitten, is er kans op een ontsteking. 

Glijmiddelen
Een glijmiddel is een hulpmiddel om vaginale droogheid op te heffen. Het bevat geen schadelijke stoffen en irriteert niet. Een glijmiddel is vetvrij en in water oplosbaar. Daardoor is het gemakkelijk af te wassen en geeft het geen vlekken. Een glijmiddel moet geur- en kleurloos zijn. 

Het gebruik van een glijmiddel neemt de oorzaak van een droge vagina niet weg. Als de klachten blijven bestaan of regelmatig terugkeren, is het verstandig om een arts te raadplegen. 

Omdat de meeste glijmiddelen vrij lang werkzaam blijven, is het mogelijk ze enige tijd van te voren aan te brengen. Bij de vrouw moet het niet inwendig worden aangebracht, maar rondom de vaginale opening. Bij de man wordt het glijmiddel op de penis aangebracht. Maar bij gebruik van een condoom moet het glijmiddel daarop aangebracht worden. Het beste resultaat wordt verkregen als het glijmiddel door beide partners wordt gebruikt. Sensilube is het meest gebruikte glijmiddel en is verkrijgbaar in een 10ml en 40ml verpakking. 

Verminderde betrouwbaarheid
Gebruik geen producten als baby-olie, handcrème, zonnebrandolie of vaseline als glijmiddel. Het vet in deze producten kan een condoom beschadigen en onbetrouwbaar maken. Datzelfde geldt voor vetten die worden toegepast in vaginale geneesmiddelen. Vraag hierover uw Kring-apotheek om advies. 

Wat kunt u beter niet doen
Omdat alle in Nederland verkrijgbare condooms elektronisch getest zijn, hoeft u voor gebruik de condooms niet zelf te testen. Dit is zelfs af te raden. 
In verband met de mogelijke beschadiging moeten condooms voorzichtig worden afgerold. Condooms mogen niet te warm (dashboardkastje) of te koud (koelkast) worden bewaard. Het beste kunnen ze op kamertemperatuur bewaard worden. Gebruik condooms nooit vaker dan 1 keer en open de verpakking niet met een schaar of naald. Condooms mag u nooit weggooien in het toilet, maar altijd in een afvalemmer. 

Veel voorkomende misverstanden
Vroeger adviseerde men om condooms voor gebruik op te blazen. Met de huidige wettelijke eisen is bij gebruik van een goed merk condoom deze testmethode niet meer nodig. 

Veel vrouwen denken dat vaginale droogheid abnormaal is, waardoor ze er nooit over praten en pijnlijke klachten onnodig blijven bestaan. Vaginale droogheid is echter een veelvuldig voorkomend verschijnsel, dat door het gebruik van een glijmiddel tijdelijk kan worden verholpen. 

De pil
De pil is één van de vele voorbehoedmiddelen.Hij is erg betrouwbaar, dat weet iedereen. Maar wat doet zo'n pil nou eigenlijk?Als een meisje ± 12 jaar is, rijpt er voor het eerst een eitje. Ze is dan in staat om kinderente krijgen.Het meisje wordt zwanger als ze geslachtsgemeenschap heeft gehad op de dagen rond deovulatie. 

Het sperma van de jongen dringt binnen in het eitje en het het meisje raakt in verwachting. Maar als ze de pil slikt niet, omdat het eitje dan niet rijp wordt. Dit komt doordat de pil ervoor zorgt dat de hersenen stoppen met seinen dat er een eicel moet rijpen. Ook maakt hij de samenstelling van het baarmoederslijmvlies zodanig, dat er geen bevruchte eicel in kan nestelen. Behalve deze twee dingen, zorgt de pil ooknog voor een slijmprop voor de baarmoedermond, die zo taai is, dat de zaadcellen er niet doorheen kunnen. 

Zaaddodende middelen
Zaaddodende middelen worden in de schede van het meisje ingebracht, om het zaad onwerkzaam te maken. Deze manier alleen is niet zo betrouwbaar, maar wel in combinatie met een condoom/pessarium. Die middelen worden met een soort spuit naar binnen gebracht bij het meisje. Ze treden na ongeveer 15 minuten in werking en na een uur zijn ze uitgewerkt. 

Geschreven door Frendsel Giel. Commentaar emailen naar [email protected].